[..:::Hos_Geldiniz:::..]

a-zye

DERS 1: BİLGİSAYAR TÜRLERİ

Ders sonunda yapabilecekleriniz:

Bilgisayarları tanımlamak.
Bilgisayar türlerini açıklamak.
Bilgisayarın temel bileşenlerini açıklamak.

I. BİLGİSAYAR TÜRLERİ
Bilgisayar, kullanıcıdan aldığı verilerle aritmetik ve mantıksal ve işlemleri yapabilen ve yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen. Sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir makinedir.
Bu işlemleri yaparken veriler girilir, işlenir, depolanabilir ve çıkışı alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi başına bir iş yapmaz.

Giriş: Kullanıcı tarafından ya da bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler ve komutlardır. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır.
İşlem: Gereken verilere göre, programın yetenekleri ölçüsünde yapılan işlemler.
Bellek: Verilerin saklandığı yerdir. Giriş yapılan veriler, işlenen veriler bellekte saklanır.
Çıkış: Bilgisayar tarafından üretilen rapor, belgeler. İşlenmiş sonuçların yazılı olarak ekrandan veya diğer çıkış birimlerinden çıkarılmasıdır.
Bir bilgisayar sistemi donanım ve yazılım sistemlerinden oluşur:

Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı gibi bileşenler donanımdır.
Bilgisayar yazılımı: Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayarda çalışırlar.
Bilgisayar yazılımı iki ana bölüme ayrılır: Sistem programları ve paket programlar. Sistem programları, işletim sistemi ve diğer destek programlarıdır. Örneğin Windows işletim sistemi bir sistem yazılımıdır. Paket programlara örnek olarak ise bir ticari programı gösterebiliriz. Paket programlar faturanın kesilmesini gibi kullanıcı için bir işlemin yapılmasını sağlar.

II. BİLGİSAYAR TÜRLERİ
Bilgisayarlar değişik sınıflamalarda tanımlanabilir. Bunlardan bir kısmı bilgisayarı kullanım yönüyle sınıflandırmaktır:
-Kişisel Bilgisayarlar
-Mini Bilgisayarlar
-Büyük Bilgisayarlar (Mainframe)
Bununla birlikte günümüzde bilgisayar türlerine çok sayıda yeni üye eklenmiştir: Örneğin cep bilgisayarları, notebook, laptop vb. gibi.

Diğer bir sınıflamayı da işlevsel açıdan yapabiliriz:

-Sunucu bilgisayarlar
-Masaüstü bilgisayarlar
-İş İstasyonları

Sunucu Bilgisayarlar: Şirketler ve profesyonel bilgi işlem hizmeti veren şirketler, büyük veritabanları, elektronik postalar, dosya ve yazıcı işlerini yönetebilmek için sunucu (server) bilgisayarlara gereksinim duyarlar. Sunucu bilgisayarlar, kesintisiz çalışmak için ayrıca güvenilirlik ve sağlamlık özelliklerine sahiptir. Örneğin RAID gibi disk yapıları.

İPUCU: RAID yapıları için Windows 2000 ve MCSE kurslarına bakınız.

Sunucu bilgisayarlar, donanım olarak özel bileşenlere sahiptir. IBM, Compaq, INTEL gibi firmalar özel olarak sunucu (server) bilgisayarlar geliştirmişlerdir.

Masaüstü bilgisayarlar: Genellikle şirketlerde çalışanların kullandıkları ofis bilgisayarlarıdır. Bugün şirketlerde kullanılan değişik marka kişisel bilgisayarlar için masaüstü bilgisayar tanımını yapabiliriz.

İş istasyonu: İş istasyonu bilgisayarlar ise, ağ içinde sunuculardan yararlanan bilgisayarlar olmanın yanı sıra, tek başına da belli bir işi yerine getirmede kullanılırlar.

III. BİLGİSAYAR DONANIMI
Bilgisayar donanımı, bilgisayarı oluşturan fiziksel bileşenlerdir. Bu bileşenler birbiriyle uyumlu olarak çalışarak bilgisayarın gücünü olurtururlar.

Bir bilgisayar sisteminde yer alan donanımları (donanım bileşenlerini) şu şekilde sıralayabiliriz:

• Monitor (ekran)
• Sistem birimi (kasa olarak adlandırılır, içinde ana kart ve diğer bileşenleri içerir)
• Ana kart (main board)
• İşlemci (CPU, mikro işlemci)
• Sabit disk (hard disk)
• Disket sürücü (floppy disk driver)
• CD-ROM sürücü
• Modem
• Klavye
• Fare (Mouse)
• Yazıcı (Printer)
• Ekran kartı, ses kartı, network kartı gibi ek bileşenler (add-on)

IV. GÖZDEN GEÇİRME
1. Bilgisayar nedir?
2. Donanım ve yazılım nedir? Temel görevleri nelerdir?
3. Abaküs ile bugünkü bilgisayarlar arasında ne tür bir benzerlik vardır?
4. Bilgisayarların temel fonksiyonları nedir?[/B]
[Flood Yaptınız.Mesajlarınız Otomatik Olarak Birleştirdi.Dikkat Edelim Lütfen]
DERS 2: BİLGİSAYAR DONANIMI

Ders sonunda yapabilecekleriniz:

• Bir kişisel bilgisayarın donanım bileşenlerini açıklamak.
• Belli bileşenlerin özelliklerini açıklamak.

I. BİLGİSAYAR DONANIMI
Bu derste kişisel bilgisayarların donanım özelliklerini ele alacağız. Bilgisayar donanımı, bilgisayarı oluşturan fiziksel bileşenlerdir. Bu bileşenler birbiriyle uyumlu olarak çalışarak bilgisayarın gücünü oluştururlar.

Bir bilgisayar sisteminde yer alan donanımları (donanım bileşenlerini) şu şekilde sıralayabiliriz:

• Monitor (ekran)
• Sistem birimi (kasa olarak adlandırılır, içinde ana kart ve diğer bileşenleri içerir)
• Ana kart (main board)
• İşlemci (CPU, mikro işlemci)
• Sabit disk (hard disk)
• Disket sürücü (floppy disk driver)
• CD-ROM sürücü
• Modem
• Klavye
• Fare (Mouse)
• Yazıcı (Printer)
• Ekran kartı, ses kartı, network kartı gibi ek bileşenler (add-on)

II. BİLGİSAYARIN BİLEŞENLERİ
Bir diğer açıdan bilgisayar donanımını oluşturan bileşenleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:

• Giriş birimleri
• İşlem birimleri
• Çıkış birimleri
• Çevre birimleri

A. GİRİŞ BİRİMLERİ (INPUT DEVICES)
Bilgisayarlara veri girmekte kullanılan araçlardır. Klavye, fare, disket, hard disk (sabit disk), joystick, tarayıcı (scanner), mikrofon, ekran (dokunmatik), CD, barkod okuyucu vb.

Klavye (keyboard): Üzerinde harfler, sayılar, işaretler ve bazı işlevleri bulunan tuşlar vardır.
Q Klavye ve F Klavye (Türkçe) olmak üzere iki şekilde sınıflandırılabilir.
Klavye üzerinde harfler, numaralar ve diğer özel tuşlar vardır.

Joystick:
Genellikle oyun oynamak için kullanılır. Üzerinde bulunan tuşlarla çalıştırılarak bilgisayara komut verilmesi sağlanır.

Fare (mouse):
Ekranda gözüken imleç (işaret) yardımıyla komut girişi yapmaya yarar. Farenin çevre birimi olarak kullanılmasıyla işaretleme, tıklama (click) ve sürükleme (drag) yapılarak işlemler yaptırılır.

Temel fare işlemleri: İşaretleme: Fare işaretiyle bir şeyin üzerine gelmek.
Tıklama: Farenin sol tuşuna bir kez basmak.
Çift Tıklama: Farenin sol tuşuna kısa aralıklarla iki kez tıklanmasıdır.
Sürükleme: Farenin sol tuşunu basılı tutarak imlecin yerinin değiştirilmesidir.
Sağ Tık: Farenin sağ tuşuna bir kez basmak

Tarayıcı (Scanner):
Resim, grafik ve önceden yazılmış yazıları bilgisayar ortamına aktarmakta kullanılır.

CD-ROM sürücü (Compact Disk-Read Only Memory ):
Veri depolamak ve okumak için kullanılan aygıt. CD-ROM'lar büyük kapasiteleri ve geniş kullanımıyla CD kullanımı çok yaygındır. Programları yüklemek, verileri saklamak ve müzik çalmak için yaygın olarak kullanılır.

CD-ROM sürücüler yalnızca okuyucu olanlar ve hem okuyucu hem de yazıcı (CD-Writer) olanları da vardır. Sık duyduğumuz CD kayıt işlemleri bu tür CD-ROM sürücüleri ile kaydedilebilir CD’ler üzerine yapılır.

CD yazıcılar, CD üzerindeki özel bir tabaka üzerine bilgileri kaydeder.

B. İŞLEM BİRİMLERİ (PROCESSİNG UNİTS)
Bilgisayardaki ana işlem birimi CPU ya da işlemci (microprocessor) olarak adlandırılan ana işlem birimidir. Sonraki bölümde CPU geniş olarak yer almaktadır.

CPU dışında şu işlem birimleri vardır:

İşlem Birimi İşlevi
motherboard Bir şase üzerinde bütün bileşenleri birleştirir.
Chip Set Bir dizi yonga (chip) ya da entegre devre (integrated circuit). Chip Set işlemci ve diğer yongaları içeren önemli bir grup bileşendir.

Data bus ve Address bus CPU ile diğer bileşenler arasında veri alışverişini sağlayan bileşenler.
Expansion Slot (Genişleme Yuvaları) Ek aygıtların (çevre birimlerinin) bilgisayara bağlanmasını sağlar.
Clock (saat) İşlemcinin hızını düzenler.
Memory (Bellek) İşlenecek bilgileri geçici olarak saklar.

C. ÇIKIŞ BİRİMLERİ (OUTPUT DEVİCES)
Bilgisayarda elde ettiğimiz dosyaların çıkışlarını görmek için kullanılan birimlerdir. Ekran, yazıcı, vb.

Disket sürücü (disk driver, floppy driver):
Hem giriş hem de çıkış birimidir. Disket denilen manyetik ortama veri yazılabilen ve üzerindeki verileri okuyabilen bir birimdir. Bir yüksek yoğunluklu (HD-High Density) disket 1.44 MB bilgi saklar.

Ekran-Monitör:
Hem giriş hem de çıkış birimi olarak kullanılır. Giriş ve çıkış birimlerinden gelen verilerin sonuçlarının ekranda gözükmesini sağlar.

Ekranların boyutu, 14 inç, 15 inç, 17 inç, 20 ve 21 'dir. Genellikle ucuz olduğu için 14 inçlik ekranlar kullanılmaktadır.

Sabit (Hard) Disk Sürücü:
Sabit disk sürücü, bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı en temel birimdir. Sabit disk kapalı kutu içinde bilgisayarın içinde bulunmaktadır. Sabit disk sürücü, verileri bir dizi dönen manyetik diskler üzerinde saklarlar.

Sabit diskler bilgisayarın ana kartına IDE (Integrated Drive Electronics), SCSI (Small Computer System Interface- skazi diye okunur) ya da EIDE (Enhanced IDE, geliştirilmiş IDE) diye adlandırılan arabirimlerle bağlanırlar.

D. ÇEVRE BİRİMLERİ
Çevre birimleri (peripheral units, additional components, external devices) bilgisayar veri girişinde ve çıkışında kullanılırlar. Genellikle yazıcı, modem gibi birimlere bu ad verilir.

Yazıcı (printer):
Sistemdeki verileri kağıt üzerine yazdırmaya yarar. Değişik özelliklerde yazıcılar vardır. Bu ayrım kullanılan teknoloji, hız vb. kriterlere göre yapılır.

Mürekkep püskürtmeli yazıcı(ink jet): Dakikada 1-8 sayfa basabilir. Kartuş takılarak kullanılır. Lazer yazıcılar (laser) daha hızlı ve daha gelişmiş çıktı verebilirler.

E. ÇEVRE BİRİMLERLE BAĞLANTI KONNEKTÖRLERİ
Çevre birimlere güç aktarmak için molex konnektör kullanılır. Sabit diskler, CD-ROM, vb. birimlerde bu konnektörler kullanılır. Ayrıca mini konnektör ise disket sürücü gibi birimler için kullanılır.

Molex konnektörler 5 volt sağlar ve sabit diskler için kullanılır.

Mini konnektörler ise 3.3 volt sağlar ve disket sürücüler için kullanılır.

III. BİLGİSAYARI OLUŞTURAN PARÇALAR
Bu kısımda da bilgisayarı oluşturan parçaları tek tek ele alalım:

A. KASA
Kişisel bilgisayar bir kasa (chase) görünümündedir. Kasa bilgisayarın sistem birimini oluşturur. Kasanın dışında bir de ekran (monitör) birimi vardır. Kasa bilgisayarı oluşturan parçaları monte edildiği bir yerdir, ayrıca onların çalışması için gerekli olan elektriği üretir.

Farklı kasa türleri vardır:

Mini tower (kule)
Midi tower
High tower
Slim kasa : az yer kaplar. Fakat teknik bakımları daha zordur.
ATX kasa : iyi havalandırma olanağı vardır.

B. POWER SUPPLY
Kasa içinde yer alan bir elemandır. Bilgisayara elektriğin verilmesini sağlar. Bir Power Supply (güç birimi) birimi bilgisayara elektriğin girmesini sağlar. AC akımı çevirerek 3.3 ya da 5 voltluk doğru akım (DC) elde eder.

PC'ler için Power supply birimlerinin değişik biçimleri ve boyutları vardır. Boyutlar önemlidir, çünkü bilgisayarların değişik boyutta kasaları vardır. Örneğin ATX kasalar için ATX power supply birimlerinin olması gibi.

Sistemin elektriğinin açılması ve kapatılmasında BIOS ve İşletim sistemi de kullanılır. İşletim sistemi kapandığında BIOS aracılığıyla sistemin elektriğini kesebilir.

Power Supply Konnektörleri
Güç birimlerinin ana karta (motherboard) bağlanması için değişik konnektörler (connectors) kullanılır.

AT kasalarda ana kart üzerindeki iki yuvaya P8 ve P9 dişi konnektörleri takılır.

ATX kasalarda ise tek bir 20 kabloyu konnektör kullanılır.

C. SABİT DİSK
Sabit disk, döner bir mil üzerine sıralanmış ve genellikle metalden yapılmış diskler ve bunları okumakta kullanılan okuma-yazma kafalarında oluşur. El değmeden ileri teknoloji ile üretilir. Büyük miktarda verinin kalıcı olarak saklanmasını ve hızlı bir şekilde okunup yazılmasını sağlar.

Bu tabakalardan her biri aynı plaklarda olduğu gibi aynı dairesel olarak çizgilerden oluşmuştur. Bu çizgilere iz (track) denir.

Sabit disklerin kullanılabilmesi için bölümlenmesi (partition) ve bu bölümlerin de formatlanması gerekir.

Bölümleme türleri:

• Primary (birincil),
• Extended (uzatılmış)
• Logical (mantıksal)

Disk üzerinde kaç tane primary bölüm ve diğer bölümlerden olacağı kullanılacak işletim sistemine göre değişir. Örneğin yeni bir bilgisayara Windows 2000 kuruluşu yapılacaksa yorsa Unpartitioned space (bölümlenmemiş alan) üzerinde istenilen büyüklükte bir ya da daha çok partition yaratılır. Partition büyüklüğü KB olarak belirtilir. Yani 4 GB için 4000 yazmak gerekir.

İstenilen partition yaratıldıktan sonra FAT ya da NTFS gibi bir dosya sistemiyle formatlanır.

1. PARTİTİON SEÇMEK
Daha önce belirttiğimiz gibi disk üzerinde bir alanın işletim sistemi tarafından kullanılabilmesi için sabit disk üzerinde bir partition (disk bölümü) yaratmak gerekir.
İşletim sistemlerinin kurulumunda (install) yapılan ilk düzenlemelerden birisi de sabit diskin düzenlenmesidir. Bu aşamada disk üzerinde partition (disk bölümü- boş disk üzerinde, formatlamadan önce yaratılan bir alan) yaratılabilir. Aynı şekilde mevcut partitionlar görülebilir, silinebilir ya da büyüklükleri yeniden (silerek) değiştirilebilir.

Not: Yeni bilgisayar kuruluşlarında kuruluş cd-rom sürücüsünden başlatılır ve disk üzerindeki bölümleme Windows 2000/NT kuruluşu sırasında yapılabilir. Bununla birlikte bir açılış disketi ile açılan bilgisayar FDISK programı kullanılarak ta disk bölümleme işlemi yapılabilir. Genellikle Windows 98, Windows 95 ortamında bu işlemler böyle yapılmaktaydı.

Windows 2000 mevcut bir partition’a (disk bölümü) ya da kuruluş sırasında yaratacağınız bir partition’a kurulabilir. Bu durumda Windows 2000, NTFS, FAT ve FAT32 olarak bilinen dosya sistemlerini destekler. Diğer bir deyişle bu dosya sistemleriyle yaratılmış partitionlara kurulabilir ya da bu dosya sistemleriyle formatlanmış partitionlar yaratılabilir.

NTFS
Windows 2000 için geliştirilmiş bir dosya sistemi. Gelişmiş özelliklere sahip olan NTFS dosya sistemi kurtarma, geniş disk alanını destekleme, uzun dosya adlarını destekleme gibi özelliklere sahiptir.

NTFS dosya sisteminin özellikleri şunlardır:

• Domain’ler. Active Directory’nin parçası olan domainler güvenlik ayarlamalarının dahakolay yapılmasını sağlar. Bu nedenle Domain Controller olan bilgisayarlar NTFS dosya sistemine gereksinim duyarlar.
• File encryption (dosya şifreleme). Daha fazla güvenlik için dosyaların şifrelenmesi.
• Dosya ve kullanıcı bazında güvenlik düzenleme.
• Disk aktivitelerinin loglanması ve elektriklerin kesilmesi durumunda bilgilere erişim.
• Disk kotaları. Her kullanıcı için sınırlı disk alanı kullanımı.
• Büyük alanlara verilen destek. Daha büyük disklerin NTFS ile formatlanması performansı düşürmez.

FAT
MS-DOS ile birlikte kullanıma başlayan eski bir dosya sistemi. Kısıtlı bir disk alanının tek bir partition olarak kullanılmasına izin verir (sadece 2 GB).

FAT32
FAT dosya sistemine göre daha küçük cluster size kullanan FAT32 dosya sistemi daha etkin (performanslı) kullanıma sahiptir.

Not: Windows 2000, Windows 95 ya da Windows 98’in desteklemiş olduğu maksimum 32 GB disk partition’ununda daha fazlasını destekler. Eğer kuruluş sırasında 2GB’tan daha fazla olan bir alanı FAT ile formatlamaya kalkarsanız Windows 2000 onu FAT32 dosya sistemi ile formatlar.

NTFS, FAT ve FAT32 Dosya Sistemleri Arasında Seçim
Windows 2000 kurarken NTFS, FAT ve FAT32 dosya sistemlerinden birisini kullanabilirsiniz. Önerilen dosya sistemi NTFS’tir.

NTFS dosya sistemi FAT ve FAT32 dosya sistemine göre daha güçlüdür. Windows 2000 yeni versiyon bir NTFS dosya sistemine sahiptir. Yeni NTFS dosya sistemi Active Directory gibi birçok yeni özelliklere sahiptir.

Windows 2000 kuruluşunda NTFS, FAT ve FAT32 dosya sistemlerini seçebileceğiniz gibi eski mevcut dosya sistemine dokunmadan (intact) da kurabilirsiniz. Ancak yeni dosya sistemine geçecekseniz tercihiniz NTFS olarak yapmanızda yarar var. Bu işlem için mevcut partition’u NFTS dosya sistem ile formatlamanız gerekir.

Bir FAT ya da FAT32 partition’u NTFS ile formatlamak mevcut bilgilerin silinmesi anlamına gelir. Ancak fragmantasyon (bölünme) ve performans çevirmeye göre daha iyi olur. Çevirmek (convert) işlemi mevcut bilgileri bozmadan dosya sistemini değiştirme anlamına gelir. Çevirme işlemi kuruluşun ardından Convert.exe programı ile yapılır. Bu durumda eski bilgilere bir şey olmaz.

FAT ya da FAT32 dosya sistemini kullanabileceğiniz tek durum dual-boot olarak bilinen bilgisayarda birden çok işletim sisteminin bulunmasıdır.

2. DİSK PERFORMANSI
Sabit disklerin hızını (performansını) ölçmek işin belli kriterler vardır:

• Motor Hızı (rpm): Devir/dakika cinsinden hızı. IDE disklerde 5400 ve 7200 devirler daha yaygın. 7200 rpm disklerin motor hızı sayesinde 5400 devir disklerden %20 daha hızlıdır.
• Erişim Süresi (ms): Ne kadar küçük olursa o kadar iyi
• Tampon Bellek Kapasitesi (KB): Hızlı tampon bellek kapasitesi ne kadar yüksekse o kadar iyi.
• Dahili Transfer Hızı (Mbit/sn): Genel kriterlere göre, bir diskin Ultra ATA/66 standardına ayak uydurabilmesi için dahili transfer hızının 200 Mb/sn'nin üstünde olması gerekiyor. Ne kadar yüksekse disk o kadar hızlı demektir.
• Arabirim Standardı: Yani UDMA/33 veya UDMA/66/100 olup olmadığıdır. UDMA/100 en yeni teknolojidir.

3. CLUSTER (KÜME)
Disk üzerindeki bir sektör üzerinde tanımlı minimum alan cluster denir. Cluster büyüklüğü sabit disk ve işletim sistemine göre farklılık gösterir.
Örneğin FAT disk formatın minimum cluster boyutu 2 KB, maksimum cluster boyutu ise 4 KB’dır. FAT32 disk formatında ise bir cluster boyutu 32 KB’dır.

IV. GÖZDEN GEÇİRME
1. Partition ndeir?
2. Alacağınız bir sabit diskin performansını nasıl öğrenirsiniz?
3. Bilgisayarı oluşturan parçaları sayınız?

BUS ÇEŞİTLERİ

Bus Türü Genişliği Hızı Açıklama
ISA 16 bit 8MHz Günümüzde hala kullanılmaktadır.Ayarları jumperlarla yapılmaktadır
EISA 32 bit 8MHz EISA bus slotları ISA kartlarla uyumludur.
EISA kartları ise jumber ya da programlarla ayarlanır.
VESA 32 bit ISA kartları ile uyumlu. Ayarları jumperlarla yapılmaktadır genellikle video kartlarında kullanılır.
PCI 64 bit ve 32 bit Plug and Play kartlardır.
AGP 32 bit Grafik kartlarında kullanılır.
MCA 16 bit ve 32 bit 10 MHz Yazılım tarafından ayarlanabiliyor.
PCMCI 16 bit 33 MHz Plug and Play’dir.

IV. ANA KART CHIP SETLERİ
Ana kartların üzerinde standartlar chip seti olarak anılır. Örneğin I810 ve I820 gibi chip setleri ana kartlar için belli bir uyumluluğu ve standardı belirtir.

Chip Set, bir dizi yonga (chip) ya da entegre devreden (integrated circuit) oluşur. Ana kart üzerinde işlemci ve veri yollarının kullanımını düzenlerler.

Başlıca görevleri:

• Ana bellek ile işlemci arasındaki iletişim düzenlemek.
• Ana bellek ile veri yolları arasındaki iletişimi düzenlemek.

V. BELLEK
Bilgisayar verileri işlerken ve uygulamaları çalıştırırken bellek (memory) bu bölümde bellekler hakkında bilgi sahibi olacağız.

İki tür bellek vardır. nonvolatile (sabit) ve volatile (uçucu). Nonvolatile belleklerdeki bilgiler elektrik kesildiğinde de içindeki bilgileri tutarlar. Volatile bellekler içi ise elektrik kesildiğinde içindeki bilgiler yok olur.

ROM (Read Only Memory) bellekler kalıcı belleklerdir. İçinde kalıcı olarak programlanmış komutlar içerir. Genellikle bilgisayarın açılışı sırasında BIOS tarafından okunarak kullanılır.

ROM bellek devrelerin ek olarak FLASH ROM’lar geliştirilmiştir. FLASH ROM’lar bilinen ROM belleklerin aksine yazılabilir bellek türüdür. Özellikle BIOS devreleri FLASH ROM’larla desteklenerek güncellenebilir sistem yapılandırma bilgisini tutarlar.

RAM (Random Access Memory) bellekler ise bilgisayarın çalışması sıra uygulama programları tarafından gereksinim duyulan bellek alanı olarak kullanılır.

DRAM (Dynamic RAM) bellekler ise üzerindeki verilere sıralı olarak erişilen bir RAM bellek türüdür. Bu bellek türü de kendi içinde EDO RAM, SDRAM gibi türlere ayrılır.

EDO RAM, verileri sıralı olarak tutmak ve içeriğine doğrudan erişmeyi sağlayan bir bellek türüdür. SDRAM ise veri yollarının hızında çalışabilen bellek türleridir.

SRAM (Static RAM) ise üzerindeki verilere belli bir adres düzeninde erişilen bir RAM bellek türüdür.

A. ANA BELLEK (RAM - RANDOM ACCESS MEMORY- RASTGELE ERİŞİMLİ BELLEK)

Programların ve verilerin kullanıldıkları zaman geçici olarak depolandıkları yerdir. CPU'da işlemler yapılırken ana bellekte saklanan veriler kullanılır ve işlenen veriler (bilgi) RAM bellekte tutulur. Elektrik kesildiğinde ana bellekteki veriler kaybolur. Birimi megabayt (MB)'dır. PC'lerde yaygın olarak 32, 64, 128, 256 MB gibi bellek büyüklükleri kullanılmaktadır.

Veri Birimi BYTE'dır. Bir Byte 8 Bittir.

1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.
1 BYTE 1 karakter'dir.
1024 BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB)
1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB)
1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)
1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)

"Random Access Memory" terimi belleğin istenilen bölgesine bilgi depolanabilmesi anlamına gelir.

RAM bir uçucu bellek türüdür. İki tür RAM bellek vardır. DRAM ve SDRAM.

Farklı RAM türleri vardır:

SRAM (Static RAM): Statik RAM daha pahalı ve hızlı bir RAM türüdür. Günümüzde işlemcilerin tampon belleği Statik RAM’dir.

DRAM : Günümüzde sisteminizin ana belleğini oluşturmak için kullanılan RAM türüdür çeşididir. DRAM, SRAM’dan daha yavaştır ve daha ucuzdur.

B. ROM
ROM (Read Only Memory) ise salt okunur bellek olarak bilinir. Genel olarak bilgisayar firmaları tarafından özel bir içeriğe sahip olan bu bellekler özel programları içerirler ve bunlar bilgisayarın açılışıyla yüklenerek belli kontrol işlemlerinin yapılmasını sağlar.

ROM uçucu olmayan bellek türlerindendir. ROM üzerindeki bilgileri okunabilir, ancak üzerinde bir değişiklik yapılamaz. Bu bilgiler makineyi kapatma veya elektrik kesintisinden etkilenmezler ve silinmezler.

Değişik ROM bellek türleri vardır:
PROM : Programlanabilen ROM bellektir.
EPROM : Hem silinebilen hem de programlanabilen ROM bellektir.

C. BELLEK YONGALARI
Değişik tür bellek yongaları vardır: SIPP, SIMM (Single Inline Memory Modules).

SIMM bellek birimleri 30 pin ve 72 pin olmak üzere değişik türde yapılara sahiptir.

VI. GÖZDEN GEÇİRME
1. ROM ve RAM arasındaki fark nedir?
2. DRAM nedir?
3. SIPP ve SIMM bellek hakkında bildiklerinizi açıkçayın?
4. Bilinen chip setleri tanımlayınız.
5. Bilgisayar kasalarının türlerini açıklayınız.
6. I/O adreslerinin amacı nedir?
7. DMA yongasının görevi nedir?
ü
DERS 4: İŞLEMCİLER

Ders sonunda yapabilecekleriniz:

Kişisel bilgisayarın ana işlem birimi olan mikro işlemcilerin özelliklerini ve işlevleriniz açıklamak.

I. CENTRAL PROCESSING UNIT
Tek bir yonga üzerinde bir entegre devredir. Aritmetik, mantık ve kontrol işlemlerini yerine getirir. Central Processing Unit (CPU) ana işlem birimi ya da yalnızca işlemci (processor ya da microprocessor) olarak adlandırılır. Bilgisayarın çalışmasını düzenleyen ve programlardaki komutları birer birer işleyen birimdir. İşlem hızına, kapasitesine ve diğer özelliklerine göre çeşitli modelleri vardır:

• Intel 80486, 80386, 80286, 8088, 8086 işlemciler.
• Pentium II, III, IV işlemciler gibi.

Ana işlem birimi, Aritmetik ve Mantık Birimi ile Kontrol Biriminden oluşur.

Aritmetik ve Mantık Birimi (Arithmetic & Logic Unit -ALU) :

Dört işlem, verilerin karşılaştırılması, karşılaştırmanın sonucuna göre yeni işlemlerin seçilmesi ve kararların verilmesi bu birimin görevidir.

Kontrol Ünitesi ( Control Unit -CU) :
Işlem akışını düzenler, komutları yorumlar ve bu komutların yerine getirilmesini sağlar.
Bölümde CPU'ların bileşenlerini açıklayacağız:

A. CLOCK (ZAMANLAYICI BİRİM)
Bilgisayarın işlemlerinde zamanlama önemlidir. Zamanlama sayesinde bilgisayar içindeki elektronik aygıtlar uyumlu çalışırlar ve iç komutları uygun sırada yerine getirirler. İşte bu zamanlama clock (saat) ile sağlanır.

Bilgisayarları satın alırken adı geçen 450 Mhz gibi hızlar saatin hızıdır. Diğer bir deyişle saatin saniyedeki işlem sayısını ifade eder. Böylece 450 Mhz hızındaki bilgisayar saniyede 44 milyon hesaplama yapmaktadır. Saat hızı, işlemciyi üreten firma tarafından (Intel gibi) belirlenmektedir.

B. İŞLEMCİ NASIL ÇALIŞIR
Örneğin bir Pentium işlemci milyonlarca anahtara ve veri yoluna sahiptir. 3 + 3 = 6 işleminin bir işlemci tarafından yapılması bizim yaptığımız kadar basit olmayabilir. Bu işlemin adım adım yapılması, verilerin birer birer saklanması ve ilgili birimlere verilip alınarak işlemler yürütülür.

Toplama işlemi, işlemci (mikroişlemci) içindeki ALU içinde yerine getirilir. Toplama işleminin komutu ADD'dir. Buradan ALU içinde belli komutların yerine getirildiğini söyleyebiliriz.

C. BİR MİKROİŞLEMCİNİN ÖZELLİKLERİ
Bir işlemcinin alt temel birimi vardır:

Birim İşlevi
speed (hız) MHz olarak saat dönüş sayısı.
Transistor sayısı Çok devre (switch) daha fazla güç anlamına gelir.
Register Saklama alanları. Geniş registerlara sahip olmak komutları bir seferde işletilmesini sağlar.
External data bus (dış veri yolu) Bilgisayar içindeki bütün aygıtlar arasında iletişim sağlar.
Address bus (adres veri yolu) Adres veri yolunun genişliği işlemci tarafından adreslenebilecek bellek miktarını belirler.
Internal cache (iç ön bellek) İşlemci içindeki yüksek hızlı saklama alanı. Bu bellek sayesinde işlemci değişik hızlı aygıtlarla
olan iletişimini dengeler.

D. PENTIUM İŞLEMCİLER
En yaygın PC işlemcisi üreten firma Intel'dir. (Inter Corporatioon©). Eski oldukları için Intel tarafından üretilen 8086, 8088, 80286, 80386, 80486 işlemcilere burada değinmeyeceğiz. Ancak Pentium işlemciler hakkında temel bilgilere değinceğiz.

80286 işlemciler sanal bellek (virtual memory) desteğine olanak tanımıştır. Bunun dışında real mode ve protected mode olmak üzere iki modu ortaya çıkamıştır. Protected mode olarak adlandırılan bu çalışma şekli işletim sistemlerinin farklı bellek adreslerinde birbirinden bağımsız olarak çok sayıda uygulamayı çalıştırmalarına olanak tanımıştır.

Intel 80386 işlemciler ise iki tür olarak geliştirilmiştir. SX ve DX işlemciler. DX işlemcileri SX'lere göre hız, adres ve veri yolu boyutu olarak daha büyük değerlere sahiptir.

80486 ise özellikle işlemciye sistemi kapatmak gibi değişik işlerin yüklendiği bir işlemci olmuştur. Bunun dışında özellikle hız olarak çok gelişmiştir.

80486'nın ardından Intel, 80586 işlemcisini çıkarmayı uygun görmemiştir. Çünkü sayılar marka sayılmamaktadır. Bu nedenle 1993 yılında Pentium adıyla yeni bir işlemci çıkarılmıştır.

Pentium (Series I) Özellikleri:

• Hız: 200 Mhz.
• 32-bit adres yolu.
• 32-bit veri yazmaçları (register)
• 64-bit veri yolları.
• Dual pipeline.
• 8 KB cache bellek.

Bu arada Pentium'a rakip işlemciler de kendisini göstermiştir:

• AMD AmSx86
• Cyrix 6x86
• IBM 6c86

Pentium işlemciler değişik türlere ayrılmıştır:

• Pentium Pro: Profesyoneller için daha fazla ön bellek vb. özellikler.
• Pentium MMX: Multimedia komutları.
• Pentium II, Pentium III, Pentium IV yaygın kullanılanlar.

NOT: Bu arada işlemci testleri için yazılan özel programlar, Pentium IV'ün Pentium III'den birçok testte iki kat daha hızlı olduğunu göstermiştir.

İŞLEMCİLER:

CPU Model yılı Hızı (Mhz) AdresleyebildiğiRam Internal cache iç bus dış bus
8086 1978 5 1 Mb Hayır 16 bit 16 bit
8088 1979 8 1 Mb Hayır 16 bit 8 bit
80286 1982 8,10, 12 16 Mb Hayır 16 bit 16 bit
80386DX 1985 16,20,25,33 4 Gb Hayır 32 bit 32 bit
80386SX 1988 16,20,25,33 16 Mb Hayır 32 bit 16 bit
80486DX 1989 25,33,50 4 Gb 8 K 32 bit 32 bit
80486SX 1991 25,33,50 4 Gb 8 K 32 bit 32 bit
80486DX2 1992 25, 33 50, 66 4 Gb 8 K 32 bit 32 bit
80486DX4 1994 25, 33 75, 100 4 Gb 8 K 32 bit 32 bit
Pentium 1993 60-200 4 Gb 16 K 64 bit 32 bit
Pentium MMX 1996 60-200 4 Gb 16 K 64 bit 32 bit
Pentium PRO 1996 66- 200 4 Gb 16 K 64 bit 32 bit
Pentium II 1997 66- 450 4 Gb 16 K 64 bit 64 bit
Pentium III 1999 450-800-1200 4 Gb 256 K 100-133 bit 100-133 bit

II. UPGRADİNG (YÜKSELTMEK)
Hız, geniş donanım olanakları, daha fazla bellek adreslemek gibi ihtiyaçlar bizi yeni işlemler peşinde koşmaya iter. Bununla birlikte bazı sistemlerde terfi olarak eski işlemcinin yerine yenisi de takılabilir. Bu işleme upgrade denir.

Bir ana kart üzerindeki işlemcinin yerine gelişmişinin takılmasıyla bilgisayarın işlemci yükseltmesi yapılabilir. Ancak uyumlu olması ve yeni işlemci yongasının mevcut yere takılabilmesi gibi durumlar karşımıza gelir.

Değişik işlemci soketleri vardır:

• LIF (Low-insertion force)
• ZIF (Zero-insertion force)
• SIF (Single-insertion force)

PC ana kartlarında yaygın olarak ZIF soketleri kullanılır.

III. GÖZDEN GEÇİRME
1. İşlemcilerin görevlerini açıklayınız?
2. İşlemcinin upgrade (terfi) edilmesinin yararlarını açıklayın.
3. Bir yazılımın çalışmasında işlemcinin rolü nedir? Yine benzer biçimde bir sabit diskin çalışmasında işlemcinin rolü nedir?

DERS 5: ÇEVRE BİRİMLERİ

Ders sonunda yapabilecekleriniz:

• Kişisel bilgisayar donanımını genişleten çevre birimlerini açıklamak.
• Modem ve diğer çevre birim aygıtlarını tanımak.

I. ÇEVRE BİRİMLERİ
Çevre birimleri (peripheral devices) bilgisayarı oluşturan temel bileşenlere ek olarak kullanılan aygıtlardır. Bunları başında yazıcılar (printers), disk birimleri, multimedya aygıtları ve modem gibi iletişim aygıtları gelir.

A. MODEM
Modem aygıtları bilgisayarın telefon hatları aracılığıyla iletişim kurmasını sağlarlar. Modem adı, Modulator ve Demodülator adlarından gelir. Modem iletişiminde şu temel terimler kullanılır:

Terim Açıklama
Baud rate Modemin hızı.
bps bits per second (saniyedeki bit) olmak üzere modemin hızı.

Modem:
Telefon hatları aracılığıyla uzak yerlerde bulunan bilgisayarlar arasında iletişim sağlayan çevre birimidir. Modemler bilgisayar ve telefon sinyallerini birbirine çevirir. Telefonların kullandığı analog sinyalleri bilgisayarların kullandığı dijital sinyallere çevirir. Aynı şekilde tersini de yapar. Fax olarak da kullanılan modemler belli bir hıza sahiptir. 56 Kbps gibi.

Bazı Modem Standartları:

• Simplex : Tek yönlü iletişim sunar.
• Half-Duplex : data gönderilir, karşı taraftan data alındıktan sonra alan gönderici konuma geçer ve diğer taraf alıcı olur.
• Full-Duplex : aynı anda iki yönlü iletişime izin verirç
• Multiplex : aynı anda bir link üzerinden birden fazla iletişime izin verir.
•
İletişim Standartları:

• V.32 : 4800 ve 9600 bps full-duplex standardıdır.
• V.32bis : V.32 gelişmiş halidir. 7200, 12000, 14400 bps destekler
• V.43 : 2400-33600 bps arsı bağlantıları destekler.
• V.42 : error correction (hata düzeltme) özelliği
• V.42bis : 4 kata kadar sıkıştırma özellikleri
• V.90 : 56K standardı

B. GÖRÜNTÜ KARTLARI
Bilgisayar ile monitor (ekran) arasındaki iletişimi sağlayan karttır. Video Adaptör olarak bilinir. Monitöre gönderilen görüntüden sorumludur diyebiliriz. Görüntü kartların en önemli özelliği kaliteli görüntü sağlamaktır. Bunun için belli özellikler vardır. Bunlarda birisi çözünürlük (resolution) özelliğidir.

Çözünürlük: Monitörde gördüğümüz resmi bir matrisin oluşturduğunu düşünürseniz, çözünürlük terimini daha iyi anlarsınız.
Örneğin 800 x 600 çözünürlük değeri 800 sütun ve 600 satırdan oluşan bir noktalama ile görüntünün üretildiği anlamına gelir. Bu noktalara (piksel) denir. Çözünürlük yükseldikçe resimlerin kalitesi artar.

Yüksek çözünürlük için görüntü kartlarındaki belleğin daha büyük olması gerekir.

MODEL Çözünürlük Renkler
XGA (extended graphics array) 800X600 65,536 1024X768 256
SVGA (super VGA) 640X480 65,536 800X600 256
CGA (color graphics adapter) 320X200 4
EGA (enhanced graphics adapter) 640X350 16
VGA (video graphics adapter) 640X480 16

B. MONİTÖRLER
Bilgisayarın görüntü birimine monitor denir. Monitörler teknolojisine göre değişik türlere ayrılır.

• Monochorome (tekrenk) monitöler: Eskiden yalnızca tek renk gösteren monitörler.
• VGA monitörler: 16 milyon ve üzerinde renk gösterebilen monitörler.
• LCD (liquid Crystal Display): Özellikle taşınabilir bilgisayarlarda kullanılan ince monitörler. TFT: Thin Film Transistor.
Teknolojisi ile Aktive Matrix olarak bilinen kaliteli görüntüler yaratılır.

C. YAZICILAR
Bilgisasayın temel çıkış birimlerinden birisi olan yazıcı (printer) aygıtları, kağıt üzerinde çıktı alınmasını sağlar. Özellikle ofis uygulamalarında yaygın olarak kullanılan yazıcılar değişik teknoloji ve kategorilerde ele alınabilir. Örneğin laser yazıcılar, ink jet yazıcılar gibi. Bunun dışında üzerinde basılan kağıtların boyutlarına ve türlerine göre de yazıcıları sınıflandırabiliriz. Örneğin 80 sütun yazan ve 132 sütun yazan yazıcılar.

Laser yazıcılar yüksek yazı kalitesi ve hızı nedeniyle kurumsal ve bireysel alanda yaygın olarak kullanılır. Genel olarak InkJet yazıcıların fiyatları daha uygun olmasına karşın uzun süre dayanıklılığı ve hızı bakımından tercih edilmezler.

Ink Jet yazcıcılar çok uygun fiyata satılırlar. Ancak genellikle kişisel kullanım için tercih edilirler.

II. GÖZDEN GEÇİRME
1. Modemlerin hızı neyi etkiler?
2. Yazıcıların türlerini açıklayın?
3. Ekran kartının üzerindeki RAM’ın işlevi nedir?
4. Modem hızları hangi birimle ölçülür?

DERS 6: MULTİMEDYA DONANIMI

Ders sonunda yapabilecekleriniz:

• Multimedya (çoklu ortam) aygıtlarını tanımlamak.

I. MULTİMEDYA AYGITLARI
Multimedya (çoklu ortam), ses, video, müzik vb özellikteki verileri işlemek için kullanılan donanımlardır. TV kartından tutun da ses üreten birçok aygıt bu sınıfa girer. Biz bu bölümde yalnızda ses kartlarına bakacağız.

Müzik, oyun, video gibi uygulamalar bilgisayar donanımının daha özellikli olmasını gerektirir. Bilgisayara eklenecek multimedya aygıtlarının başında şunlar gelir:

• Ses kartları
• CD-ROM ve DVD ROM sürücüler
• Hoparlör
• Görüntü birimleri
• TV Kartları

A. SES KARTLARI
Ses kartlarının temel görevi nitelikli ses elde etmektir.

Ses kartlarının görevleri:

• PC den sesleri işleyen kartlardır.
• Çeşitli ses teknolojileri vardır.
• Geliştirilmiş stereo.

Ses kartlarının bazı özelliklerine burada değinelim. Bunların başında surround özelliği gelir. Surround, ses kayıtlarının çok kanallı yapılmasını sağlar. Böylece sesin dağıtılması sağlanır.

II. GÖZDEN GEÇİRME
1. Ses kartlarının görevlerini açıklayın.
2. Surround özelliğini açıklayın.

WEB

Hakkında

Forum

Hakkında

[..:::Hos_Geldiniz:::..]

a-zye